每个人都有姓名,有人还有字,在古代封建社会里,君主或官僚的个人好恶,往往决定臣民的命运。一个人的姓名或字,也与幸福或灾祸密切相关。
Ai cũng có tên họ, có người còn có tự, trong xã hội phong kiến thời xưa, bụng dạ tốt xấu của vua hay quan lại thường quyết định vận mệnh của thần dân. Tên họ hay tự của một người cũng có mối tương quan mật thiết với hạnh phúc hoặc tai họa.
北宋时期,太宗赵光义征北汉,听说当地有一位官员叫“宋捷”,惊喜异常,不禁叫道:“吾师捷矣。”打下北汉后,宋捷官位连升。真是“福从天降”。
Thời Bắc Tống, Thái Tông Triệu Quang Nghĩa đi chinh phạt Bắc Hán, nghe nói nơi đó có một vị quan tên “Tống Tiệp” thì vui mừng hết sức, không nén được nói rằng : “Quân ta tất thắng” (“tiệp” là thắng trận). Sau khi lấy được Bắc Hán, Tống Tiệp thăng như diều gặp gió. Thật là “Phúc từ trên trời rơi xuống”.
宋朝有位名叫程松寿的当上谏议大夫才满一年,未获升迁,便怏怏不乐。为求得再次升官,他花钱买了一名歌妓,改名“松寿”,献给宰相韩侂胄。韩宰相听说歌妓名叫“松寿”,好生奇怪:“怎么她的名字跟程谏议大夫的名一字不差?”程松寿坦然答道:“是我给改了名儿,为的是贱名常达钧听。”让上司在寻欢作乐之际也时时记着他程松寿,可谓“绝招”。果然,这美意和那歌妓同被韩侂胄笑纳,程松寿也因此连升数级,可谓得福不浅。
Triều Tống có người tên Trình Tùng Thọ mới làm gián nghị đại phu vừa tròn một năm, chưa được thăng tiến nên buồn bã không vui. Để cầu thăng quan lần nữa, ông ta bỏ tiền mua một ca kĩ, đổi tên “Tùng Thọ”, dâng lên tể tướng Hàn Đà Trụ. Hàn tể tướng nghe nói ca kĩ tên là “Tùng Thọ” thì lấy làm lạ: “Sao tên cô ta lại giống tên của Trình gián nghị không sai một chữ vậy nhỉ?” Trình Tùng Thọ thản nhiên đáp: “Là thần đã đổi tên, mục đích là để tên hèn mọn thường được quan trên nghe đến”. Khiến cho quan trên khi tìm vui hưởng lạc cũng luôn nhớ đến tên Trình Tùng Thọ, có thể gọi là “tuyệt chiêu”. Quả nhiên ý tưởng hay này và cả ca kĩ kia đồng thời được Hàn Đà Trụ vui vẻ đón nhận, Trình Tùng Thọ cũng nhờ vậy mà thăng lên mấy cấp, có thể gọi là được phúc không ít.
南宋末年的文天祥,以他的文章和策论论,考官们一致决定录取为进士第五名,但理宗皇帝在审阅前五名进士名冊时,发现“文天祥字宋瑞”这个不同凡响的名字,想必是天降祥瑞来为宋朝安邦定国,霎时龙心大悦,将文天祥从五名擢升为第一名。
Văn Thiên Tường sống cuối triều Nam Tống, khi bàn về văn chương và sách luận của ông, các quan giám khảo đồng loạt nhất trí quyết định thu nhận ông là tiến sĩ đệ ngũ danh, nhưng Lý Tông hoàng đế khi xét duyệt bản danh sách 5 tiến sĩ đứng đầu thì phát hiện “Văn Thiên Tường tự Tống Thụy” là một cái tên không hề thông thường, nghĩ rằng nhất định trời giáng Tường Thụy xuống để an bang định quốc cho Tống triều, tức thì long tâm mừng rỡ, đưa Văn Thiên Tường từ đệ ngũ danh thăng lên đệ nhất danh.
相传明太祖朱元璋做了皇帝后,为显示其九五之尊,爱洁成癖,如果器具稍有不洁,心里就非常不舒服,总要令人反复地洗拭。有一回他从中考举子的名冊上看到一考生姓殷,名拂,字去尘,顿时喜从中来:“既拂矣,又去尘,观此名字,必洁人也。”于是亟遣议亲,高高兴兴地把女儿许配给了他,使这位殷生得了艳福。
Tương truyền triều Minh Thái tổ Chu Nguyên Chương sau khi làm hoàng đế, vì để thể hiện cửu ngũ chi tôn của mình, ông đặc biệt thích sạch sẽ, chỉ cần đồ đạc có một chút bẩn tạp là trong lòng vô cùng khó chịu, luôn lệnh cho người tẩy rửa lại nhiều lần. Có lần khi ông ta xem trong danh sách các thí sinh tham dự khoa cử thấy một người họ An, tên Phất, tự Khứ Trần thì lập tức mừng rỡ: “Đã Phất (phủi), lại Khứ Trần (quét bụi), nhìn tên thế này nhất định là một người rất sạch sẽ.” Thế là tức tốc cho người đi bàn chuyện hôn nhân, vui mừng hứa gả con gái cho anh ta, khiến thư sinh họ An này gặp được diễm phúc.
因名得祸的人也有。明永乐二十年,会试初拟孙日恭为状元,殿试时,明成祖认为“日恭”二字合起来是一个“暴”字,十分不吉利,就把他降为第三。因名而白白丢了个状元,也够冤枉的了。
Người vì tên gặp họa cũng có. Minh triều năm Vĩnh Lạc thứ 20, lần thi hội đầu Tôn Nhật Cung đạt trạng nguyên, lúc thi điện, Minh Thành Tổ cho rằng hai chữ “Nhật Cung” ghép lại sẽ là một chữ “Bạo” rất không may mắn bèn giáng anh ta xuống thứ ba. Vì cái tên mà mất trắng ngôi vị trạng nguyên cũng đủ oan uổng rồi.
清末最后一位状元本是朱汝珍,因姓朱,又是康有为、梁启超的同乡,故慈禧太后大为不快,朱毛一勾,断送了他的前程。时逢天旱,一个叫刘春霖的便当了状元。
Cuối đời nhà Thanh, vị trạng nguyên cuối cùng đáng lẽ là Chu Nhữ Trân nhưng do họ Chu, lại là đồng hương với Khang Hữu Vi, Lương Khải Siêu, nên khiến Từ Hi thái hậu hết sức không vui, một gạch đỏ gạch đi cắt đứt tiền đồ của anh ta. Khi ấy trời gặp lúc nắng hạn, một người tên Lưu Xuân Lâm liền được phong trạng nguyên.
