诚实从自身做起 — SỰ THÀNH THẬT TỪ TA MÀ RA

几个星期之前我在中国做了一次关于应聘工作的演讲，我提出了一个敏感的话题。我说：“近些年来，中国人很不幸地在世界范围内享有不诚实的名誉和评价。”我用“很不幸”这个词来形容，是因为我认为这是一个非常严重的问题，极大地危害着中国社会并伤害着中国人民。在我结束陈述之后，一个年轻人走过来对我说：“你刚才说现在所有中国人都是不诚实的。”我当时认为他不赞同我的观点，于是我向他澄清：“我从未说是‘所有的’。”但他说：“我完全同意你的观点，我想不少中国人是不诫实的。”

Mấy tuần trước trong một lần diễn giảng về việc tuyển dụng ở Trung Quốc, tôi đã đặt ra một vấn đề nhạy cảm. Tôi nói: “Vài năm gần đây, người Trung Quốc thật bất hạnh nhận sự đánh giá và danh hiệu “không thành thật” trên phạm vi thế giới.” Tôi dùng từ “thật bất hạnh” để diễn tả, vì tôi cho rằng đây là một vấn đề cực kỳ quan trọng, nguy hại rất lớn đến xã hội Trung Quốc đồng thời tổn hại đến nhân dân nước này. Sau khi tôi kết thúc phần trình bày, một cậu thanh niên đến nói với tôi: “Vừa nãy ngài nói tất cả người Trung Quốc bây giờ đều không thành thật.” Lúc đó tôi cho rằng anh ta không tán đồng quan điểm của mình, vì thế tôi nói rõ: “Tôi nói “tất cả” lúc nào.” Nhưng cậu ta nói: “Tôi hoàn toàn đồng ý quan điểm của ngài, tôi cho rằng nhiều người Trung Quốc không thành thật.”

谈论这样敏感的道德话题一向非常艰难，但我认为“缺乏诚信”作为一个日益严重的社会问题必须被记录下来。不诚实的人通常会这样说：“如果我不那样做就无法在社会上生存和竞争，因为其他的人都那样做。”我感叹，如果每一个人都坚持这种想法，那么不需要过多久这个社会就可能自我毁灭掉了。

Bàn luận về vấn đề đạo đức nhạy cảm này luôn rất khó khăn, nhưng tôi cho rằng “thiếu thành tín” là vấn đề xã hội ngày càng nghiêm trọng cần phải được xem xét lại. Người không thành thật thường nói như vầy: “Nếu tôi không làm như thế thì không thể nào cạnh tranh và tồn tại trong xã hội này bởi vì những người khác đều làm như vậy.” Tôi cảm thán, nếu mỗi người đều duy trì kiểu tư duy này, vậy thì chẳng cần bao lâu nữa tự chúng ta sẽ hủy diệt xã hội này rồi.

很多中国人误认为外国人之所以看不起他们是因为种族的原因，但就我的观点，这种来自于部分美国人的厌恶不是因为种族歧视，而是因为中国人的不诚实。

Rất nhiều người Trung Quốc nhìn nhận sai rằng sỡ dĩ người ngoại quốc khinh thường họ là vì nguyên nhân sắc tộc, nhưng trong chính quan điểm của tôi, sự ác cảm từ một bộ phận người Mĩ không phải vì kỳ thì sắc tộc, mà vì sự giả dối của người Trung Quốc.

我首先见识到不诚实的行为是我在大学授课时。在一次小测验之后，我发现学生们的答题纸上有着太多相同的答案。显而易见，一些学生抄袭了其他学生的答案。我感到非常气愤，我给了所有学生零分。除非他们能够证实他们在考试中没有进行过欺骗。可是，只有少数几个学生向我证明了他们没有作弊。那次经历后不久，我听到其他外国教师说作弊在中国很常见。此外，我们还经常看到在校园里张贴的提供替考服务的广告。我不知晓学生们是否已经从作弊的行为中尝到了很多甜头，但我知道一些国际性的学校专门针对中国学生制定了严厉的规章制度。

Lần đầu tiên tôi nhận thấy hành vi không thành thật là khi tôi giảng bài ở trường đại học. Sau một lần kiểm ta trắc nghiệm nhỏ, tôi phát hiện giấy làm bài của học sinh có quá nhiều đáp án giống nhau. Dễ dàng thấy, một số học sinh đã chép bài của các học sinh khác. Tôi cảm thấy rất tức giận bèn cho tất cả học sinh điểm không, trừ khi họ có thể chứng thực là họ không thực hiện việc gian dối trong kỳ thi. Nhưng chỉ có số ít vài học sinh chứng minh với tôi họ không gian lận. Sau sự việc lần ấy không lâu, tôi nghe những giáo viên nước ngoài khác nói gian lận thi cử ở Trung Quốc rất phổ biến. Ngoài ra tôi còn thường thấy những mẫu quảng cáo cung cấp dịch vụ thi thế dán trong sân trường. Tôi không rõ có phải học sinh đã hưởng được nhiều lợi ích qua hành vi gian lận không, nhưng tôi biết một số trường quốc tế chuyên đặt ra chế độ khen thưởng nghiêm ngặt đối với học sinh Trung Quốc.

只发生在中国的另一种现象就是贴在大街上随处可见的办证书的手机号码。在美国，我从未看到过这种小广告，每个人都清楚，一旦事情败露，你不仅会失去工作，还会失去来自于其他人的信任，这个污点将永远存在于你未来的生活之中。所有经理人都不会怀疑申请人学位的真实性，但如果一个经理人到中国来，他们会很快明白，在中国，不能够相信证书之类的文件。我的一个朋友曾经告诉我说，当他们雇佣中国人时，他们并不怎么相信应聘者的证书，他们经常让应聘者参加公司的测试，来检验这些应聘者是否具有能力适应工作。

Một hiện tượng khác chỉ xảy ra ở nước này là số điện thoại di động làm bằng cấp dán khắp nơi trên các con phố lớn. Tại Mĩ, tôi chưa từng thấy qua những mẫu quảng cáo như vậy, mỗi người đều hiểu rõ, một khi sự việc bị bại lộ, bạn không chỉ mất việc mà còn mất đi sự tín nhiệm của nhiều người khác, vết nhơ này sẽ mãi mãi tồn tại trong cuộc sống sau này của bạn. Tất cả giám đốc đều sẽ không nghi ngờ tính chân thực của học lực người xin việc, nhưng nếu một người giám đốc đến Trung Quốc, họ sẽ nhanh chóng hiểu ra, không thể quá tin tưởng vào các văn bằng chứng nhận. Một người bạn từng kể với tôi, khi ông ta thuê người Trung Quốc, ông ta không tin chút nào vào bằng cấp của người xin việc, ông thường để các ứng viên tham gia cuộc kiểm tra tại công ty để kiểm nghiệm xem những người này có khả năng thích ứng với công việc hay không.

当然，不诚实不仅仅存在于学生和职员中间。我们都还记得可怕的2003年的夏天。SARS戏剧性地在亚洲蔓延，当时的两位官员掩盖事实的丑闻狠狠地让中国人丢了面子。它在很大程度上打击了中国的经济并影响了外国人和在中国的外国公司对中国的信任。我知道中国领导人都很焦虑腐败问题。腐败不只存在于政府中，也遍布于企业里。我并不完全熟悉中国企业的各种偷税漏税的方法，但是我已经见识到了威力。我从没在世界其他任何地方见到人们站在火车站或地铁站外面，喊着“发票，发票”。

Tất nhiên sự không thành thực không chỉ tồn tại ở học sinh và viên chức Trung Quốc. Chúng tôi đều còn nhớ mùa hè đáng sợ năm 2003, bệnh SARS kịch tính lan tràn tại châu Á, nguồn tin xấu về sự thật mà hai viên chức lúc ấy che giấu XX đã làm Trung Quốc mất mặt. Sự kiện này đã đả kích nền kinh tế Trung Quốc đồng thời ảnh hưởngđến sự tín nhiệm của người ngoại quốc và các công ty nước ngoài tại quốc gia này. Tôi biết những nhà lãnh đạo nước này đều có sự lo lắng cổ hũ. Sự cổ hủ không chỉ tồn tại trong chính phủ mà còn lan rộng đến các ngành nghề. Tôi không hiểu nhiều về cách trốn và lậu thuế ở các xí nghiệp Trung Quốc, nhưng tôi từng chứng kiến uy lực của nó. Tôi chưa từng thấy ở bất kỳ nơi nào trên thế giới, người ta đứng ở trạm xe lửa hoặc xe điện ngầm hô to “hóa đơn đây, hóa đơn đây”.

当然我们不可能完全消除不诚实的行为，但我们可以维护一个大体诚实而正直的社会。如果我们想要与这个问题做斗争，我们应该做的就是从个人做起。国家由个人组成，因此，正如孔子说：“人之生也直。”我们应该牢记：诚实从自身做起。

Đương nhiên chúng ta không thể nào hoàn toàn xóa bỏ hành vi không thành thực, nhưng chúng ta có thể giữ gìn một xã hội về cơ bản là thành thực và trung trực. Nếu chúng ta cho rằng cần phải đấu tranh với vấn đề này, thì việc nên làm là tự mỗi người phải thành thực. Tổ quốc là do mọi người tổ chức thành, vì vậy, đúng như Khổng Tử nói: “Đời người cũng thẳng.” Chúng ta cần nhớ kĩ : thành thực từ ta mà ra.

(sưu tầm)