BÀN VỀ NHỮNG TẬP TỤC KHI GIAO TẾ

Chào hỏi

Có người nói người Trung Quốc khi gặp nhau thường hỏi “Ăn cơm chưa?”. Thật ra cách nói này không hoàn toàn đúng, bởi vì tại các thời điểm khác nhau, trong các trường hợp khác nhau thì cách chào hỏi và những từ ngữ dùng để chào hỏi cũng sẽ không giống nhau. Gặp nhau vào buổi sáng, ngoài những câu chào hỏi thông thường như “您早” (Chào ông), “早上好” (Chào buổi sáng), còn dùng những câu chào hỏi có liên quan đến nghề nghiệp, việc đã làm, việc đang làm, việc sắp làm của đối tượng. Ví dụ: “你在扫地？” (Chị đang quét nhà à?), “您在散步？” (Ông đang đi dạo ư?), “您出去？” (Ông ra ngoài à?), “您上班去？” (Ông đi làm hả?) v.v… Có một số câu chào hỏi hoặc thăm hỏi mà người phương Tây cảm thấy không quen, không hiểu được. Ví dụ: “你干什么？” (Anh làm gì thế?), “你去哪儿？” (Anh đi đâu đấy?), họ cảm thấy rằng “Những việc tôi làm có liên quan gì đến anh, sao anh quan tâm đến việc riêng của tôi?”. Thật ra, khi người Trung Quốc cảm thấy thân thiết mới bày tỏ với đối tượng sự quan tâm như vậy. Đối với những câu chào hỏi kiểu như thế, người nghe chỉ cần đáp đơn giản như sau: “去办点事” (Đi làm chút việc), “去上班” (Đi làm), “去商店” (Đi cửa hàng), v.v. là được rồi.

Thăm viếng

Người phương Tây khi đi thăm người khác thông thường đều có hẹn trước, rất ít khi không hẹn mà đến. Phong tục truyền thống của Trung Quốc có hơi khác một chút, phần lớn là không báo trước cho chủ nhà biết, nếu thông báo trước, chủ nhà sẽ chuẩn bị đồ ăn thức uống để tiếp đãi khách, như thế sẽ gây phiền phức và tốn kém cho chủ nhà, đây là điều mà người khách không muốn. Cho nên bất kể là ở thành thị hay nông thôn, đa phần các vị khách đều không hẹn trước mà đến. Ngày nay, mặc dù điện thoại ngày một phổ biến, nhưng những vị khách đột nhiên đến nhà vẫn là chuyện thường tình. Khi đến thăm viếng cần chú ý chọn lựa thời gian, không nên đến vào giờ làm việc hoặc giờ ăn, giờ ngủ. Người Trung Quốc có thói quen ngủ sớm dậy sớm, thường khoảng 10 giờ tối thì trong nhà đã có người đi ngủ. Một số người cũng có thói quen ngủ trưa.

Tiếp đãi khách

Khách đến nhà, sau khi mời khách ngồi, chủ nhà thường pha trà để tiếp khách. Hiện nay, trong các gia đình ở thành phố đều có sẵn thức uống. Khi chủ nhà hỏi khách uống gì, khách thường trả lời “Tùy ý, cái gì cũng được”. Người nước ngoài không hiểu việc khách Trung Quốc không trực tiếp trả lời thích cái gì, nên họ cảm thấy rất khó xử và không biết nên cho khách uống cái gì thì thích hợp. Cách nghĩ của người Trung Quốc là: “Tôi là khách mà, chủ nhà thấy cái gì tiện thì làm”. Còn ở một số nước khác thì không như thế, người khách có thể chủ động nói: “Tôi muốn uống XX được không?”

Quà tặng

Ở những cuộc viếng thăm mang tính trang trọng, dự tiệc gia đình, thăm viếng bạn bè, mọi người thường mang theo một ít quà. Người Trung Quốc phần lớn mang trái cây, các loại bánh ngọt, đồ chơi trẻ em… Bạn bè nước ngoài nếu tặng những vật kỷ niệm, hàng thủ công mỹ nghệ của nước họ thì chắc chắn rất được hoan nghênh. Nếu quà tặng có bao bì, chủ nhà không nên mở quà trước mặt khách, phải đợi khách về rồi mới được mở ra xem. Ở một số nước khác thì không như thế, chủ nhân nhận được quà sẽ lập tức mở ra xem. Nếu quà tặng là thức ăn thì chủ nhà không nên mang ra cho khách cùng ăn, như vậy có nghĩa là “khách ăn quà của mình mang đến”, thế thì không lịch sự cho lắm. Ở một số nước, chủ nhà để khách mang thức ăn do họ tự làm đến tham dự buổi tiệc là chuyện bình thường. Ở Trung Quốc không có người nào làm thế cả, nếu ai làm thế, sau này mọi người không ai muốn đến nhà người đó dự tiệc nữa, vì có người sẽ nói: thức ăn mình làm thì cứ ở nhà mà ăn, sao phải đến nhà người khác ăn?

Trò chuyện

Trò chuyện là một phương diện quan trọng trong mối quan hệ giữa người và người. Những chủ đề nào có thể nói và những chủ đề nào nên tránh, ở mỗi quốc gia có sự khác nhau. Ví dụ như nhiều nước rất kỵ đề cập đến vấn đề thu nhập, tuổi tác, hôn nhân gia đình, ngược lại, người Trung Quốc tương đối phóng khoáng, cái gì cũng có thể nói, cho dù đôi bên vừa mới gặp nhau mà nói cũng không thành vấn đề. Ở các vỉa hè, trong công viên, trên xe hơi và tàu lửa ở Trung Quốc, chúng ta thường thấy những cảnh như thế này: Hai người vừa quen biết đã cùng ngồi bên nhau nói chuyện rất thân thiết. Họ giới thiệu với nhau về bản thân, nói những chuyện thường ngày, bàn tin tức trong và ngoài nước, chuyện quốc gia đại sự… Những người bạn nước ngoài đến Trung Quốc cũng thường gặp người Trung Quốc dù mới quen đã không chút khách sáo mà hỏi chuyện này chuyện nọ, khiến họ cảm thấy không quen. Điều đó cũng có thể hiểu được.