有趣的析字联 — NHỮNG CÂU ĐỐI TÁCH CHỮ THÚ VỊ

对联是中国传统文化中的重要组成部分，“析字联”又是对联中的一朵奇葩，变化无穷，妙趣横生。现辑录几则，以飨读者：

Câu đối là một bộ phận cấu thành quan trọng trong văn hóa truyền thống của Trung Quốc, “câu đối tách chữ” lại là một đóa hoa rất đặc biệt trong văn hóa câu đối, biến hóa ảo diệu, muôn phần thú vị. Hiện đã sưu tầm được vài câu, xin nêu ra đây tặng bạn đọc:

传说，康熙求才若渴，一旦发现，便不拘一格地重用。一天，康熙听说一位和尚很有学问，便请他来宫中下棋。康熙连输三盘，出上联试和尚：“山石岩下古木枯，此木为柴。”此联析“岩”、“枯”、“柴”三字而成，文字连贯。不料，和尚随口而出：“白水泉边女子好，少女更妙。”康熙一听，和尚妙析“泉”、“好”、“妙”三字，对得无懈可击，心中十分高兴，便委以重任。

Tương truyền, Khang Hy khao khát tìm người tài, một khi phát hiện sẽ hết sức trọng dụng. Một hôm, Khang Hy nghe nói đến một vị hòa thượng rất có học vấn, bèn vời ông vào cung hầu cờ. Khang Hy thua liền 3 ván, ra vế đối trên để thử vị hòa thượng: “Sơn thạch nham hạ cổ mộc khô, thử mộc vi sài.” (Dưới ngọn núi đá cổ thụ khô, cây ấy làm củi) Câu đối này tách ba chữ “nham”, “khô”, “sài” mà thành, câu chữ liền mạch. Không ngờ, vị hòa thượng liền thuận miệng đối rằng: “Bạch thủy tuyền biên nữ tử hảo, thiếu nữ cánh diệu.” (Bên suối nước trong cô gái đẹp, thiếu nữ càng xinh) Vị hòa thượng đã khéo léo tách ba chữ “tuyền”, “hảo”, “diệu”, đối hay không có đến một sơ hở, Khang Hy nghe rồi hết đỗi vui mừng, liền giao cho trọng trách.

咸丰年间，有一位知府叫卜昌，他小有才气，但傲气十足。有一天，他来到一家学馆，见两个学童正在读书，便想卖弄文墨，于是同两学童对句。卜昌冷笑道：“两火为炎，既然不是盐酱之盐，为何加水变淡？”一学童笑着对道：“两土为圭，既然不是乌龟之龟，为何加卜成卦？”卜昌一听骂他是乌龟，气得满脸通红。另一学童见卜昌丑态，也对道：“两日为昌，既然不是娼妓之娼，为何加口便唱？”卜昌一听气坏了，可两个学童对得文韵俱佳，也无可奈何。

Vào những năm Hàm Phong, có một tri phủ tên Bốc Xương, chỉ có chút tài mọn song kiêu ngạo vô cùng. Bữa nọ, ông ta tới một học quán, thấy có hai cậu bé học trò đang đọc sách liền muốn khoe khoang chữ nghĩa, thế là bèn đối câu với hai cậu. Bốc Xương cười nhạt nói: “Lưỡng hỏa vi viêm, ký nhiên bất thị tương chi diêm, vi hà gia thủy biến đạm” (Hai chữ “hỏa” thành chữ “viêm”, đã không phải muối trong tương, cớ chi thêm nước cho nhạt) Một cậu học trò cười đáp: “Lưỡng thổ vi khuê, ký nhiên bất thị ô quy chi quy, vi hà gia bốc thành quái?” (Hai chữ “thổ” thành chữ “khuê”, đã không phải “rùa” trong “rùa đen”, cớ chi thêm “bốc” thành “quái”) Bốc Xương vừa nghe mình bị chửi là rùa đen thì giận tím mặt. Một cậu bé khác thấy vẻ mặt tức tối của Bốc Xương cũng đối rằng: “Lưỡng nhật vi xương, ký nhiên bất thị xướng kĩ chi xướng, vi hà gia khẩu tiện xướng?” (Hai chữ “nhật” thành chữ “xương”, đã không phải “xướng” trong “xướng kĩ” (kĩ nữ), cớ chi thêm “khẩu” mà “xướng”) Bốc Xương nghe xong thì tức giận đùng đùng, nhưng hai cậu bé kia cả văn lẫn vần đều đối đẹp, đành phải chịu bẽ mặt.

北宋佛印和尚有一天去拜访苏东坡，大吹佛力广大，佛法无边。坐在一旁的苏小妹便有意开他的玩笑：“人曾是僧，人弗能成佛。”佛印一听，也反戏她一联：“女卑为婢，女又可为奴。”苏小妹和佛印的妙对，就是利用析字法巧拼“僧”、“佛”、“婢”、“奴”四字，互相戏谑，妙趣横生。

Hòa thượng Phật Ấn thời Bắc Tống có một hôm đến viếng thăm Tô Đông Pha, khoa trương sức mạnh to lớn của nhà Phật, Phật pháp vô biên. Em gái Tô Đông Pha ngồi cạnh cố ý muốn đùa ông: “Nhân tằng thị tăng, nhân phất năng thành Phật.” (Người từng là tăng, người chẳng thể thành Phật) Phật Ấn vừa nghe liền phản kích đối lại rằng: “Nữ ti vi tì, nữ hựu khả vi tì.” (Phận nữ hèn mọn làm thị tì, phận nữ còn có thể làm tôi tớ) Sự đối đáp của em gái Tô Đông Pha và Phật Ấn kì diệu chính là ở chỗ vận dụng thủ pháp tách chữ, khéo léo cắt ráp bốn chữ “tăng”, “Phật”, “tì”, “nô” để đùa lẫn nhau, hết sức thú vị.

唐伯虎才思敏捷，写有一副脍炙人口的析字联：“十口心思，思国思君思社稷；八目尚赏，赏风赏月赏秋香。”巧妙之处在于把“十口心”合成“思”字，“八目尚”合成“赏”字，而又串成一气，文义通畅。

Đường Bá Hổ tài trí nhanh nhạy từng viết một câu đối tách chữ hay được lưu truyền như sau: “Thập khẩu tâm tư, tư quốc tư quân tư xã tắc; bát mục thượng thưởng, thưởng phong thưởng nguyệt thưởng Thu Hương.” (Bao niềm thương nhớ, nhớ nước nhớ vua nhớ xã tắc; hướng mắt nhìn ngắm, ngắm gió, ngắm trăng, ngắm Thu Hương) Chỗ tuyệt diệu chính là đã ghép “thập khẩu tâm” thành chữ “tư”, “bát mục thưởng” thành chữ “thưởng” (“赏”chữ phồn thể là “賞”), lại xâu thành một chuỗi, câu từ chữ nghĩa đều xuôi thuận.

据说，有两姓联姻，男方姓潘，女方姓何，在举行婚礼这天，一客人赠联祝贺：“嫁得潘家郎，有水有田方有米；娶得何家女，添人添口便添丁。”上联以“水、田、米”合成“潘”字，下联以“人、口、丁”合成何”字，既暗含双方的姓氏，又反映了双方的愿望，幽默诙谐之中增添了喜庆的气氛。

Nghe nói, có hai họ kết thông gia, đằng nam họ Phan, đằng nữ họ Hà, trong ngày cử hành hôn lễ, một vị khách đã tặng câu đối chúc mừng như sau: “Giá đắc Phan gia lang, hữu thủy hữu điền phương hữu mễ; thú đắc Hà gia nữ, thiêm nhân thiêm khẩu tiện thiêm đinh.” (Gả cho trai họ Phan, có nước có ruộng lại có thóc; Cưới được gái họ Hà, thêm người thêm miệng lại thêm đinh!) Vế đối trên ghép ba chữ “thủy, điền, mễ” thành chữ “Phan”, vế dưới ghép ba chữ “nhân, khẩu, đinh” thành chữ “Hà”, vừa bao hàm họ của hai bên lại vừa phản ánh nguyện vọng của họ, trong cái dí dỏm hài hước làm tăng thêm không khí chúc mừng.

西湖天竺顶有一座庵寺，叫“竺仙庵”，庵边有个泉眼，泉水极其清冽。有两个脱俗静心修道的人，经常在庵中用泉水煮茶品尝。有一联悬于庵门：“品泉茶三口白水；竺仙庵二个山人。”上联“品”拆成“三口”，“泉”拆成“白水”；下联“竺”拆成“二个”，“仙”拆成“山人”。把道士在庵中的情境写得惟妙惟肖。

Đỉnh núi Thiên Trúc ở Tây Hồ có một am gọi là “Trúc Tiên am”, cạnh am là một dòng suối, nước suối trong xanh vô ngần. Có hai đạo nhân thoát tục tịnh tâm tu luyện thường đến lấy nước suối trong am để nấu trà uống. Ở cửa am treo một câu đối: “Phẩm tuyền trà tam khẩu bạch thủy; Trúc Tiên am nhị cá sơn nhân.” (Trà đun nước suối uống dăm ngụm, hai vị đạo nhân am Trúc Tiên) Vế đối trên tách chữ “phẩm” thành “tam khẩu”, “tuyền” tách thành “bạch thủy”; vế dưới tách chữ “Trúc” thành “nhị cá”, “Tiên” được tách thành “sơn nhân”, miêu tả cuộc sống của các đạo sĩ trong am vô cùng sinh động rõ ràng.

解放前，三水县的群众写了一副讽刺地主阶级的统治工具____“公局”的对联：“八面威风，转个弯私心一点；大横尸样，勾八去有口难言。“八”字下面有“转个弯”，再加上“私心一点”，便成了“公”字。“尸”字下面的“勾八去”，再加上一个“口”变成了“局”字。此联不仅用谜语格，对“公局”讽刺有力，入木三分。还有一副规劝抽大烟者的对联：“因火成烟，若不撇下终是苦；官舍为馆，人能回首便成人。”上联把“烟”字拆成“因”、“火”，劝戒：执迷不悟，永远受苦。下联把“馆”字拆成“官”、“舍”，指出：迷途知返，一片光明。成了一副治疗毒瘾的良药。

Trước giải phóng, dân chúng huyện Tam Thủy đã viết một câu đối đả kích bọn “công cục” (tuần cảnh) – công cụ thống trị của tầng lớp địa chủ: “Bát diện uy phong, chuyển cá loan tư tâm nhất điểm; đại hoành thi dạng, câu bát khứ hữu khẩu nan ngôn.” (Dáng dấp uy phong, bẻ cong công tư lợi chút đỉnh; hung hăng bặm trợn, móc của ngầm há miệng mắc quai) Dưới chữ “bát” có “bẻ nét cong”, lại thêm “tư tâm nhất điểm” là thành chữ “công”. Bên dưới chữ “thi” là “cấu bát khứ” (móc ngoặc ngầm), thêm một chữ “khẩu” liền trở thành chữ “cục”. Câu đối này không những viết theo thể câu đố mà còn có sức đả kích mạnh mẽ bọn “tuần cảnh”, châm biếm sâu cay. Còn có một câu đối khuyên răn những người hút thuốc phiện: “Nhân hỏa thành yên, nhược bất phách hạ chung thị khổ; quan xá vi quán, nhân năng hồi thủ tiện thành nhân.” (Nhờ lửa hóa khói, không từ bỏ tất khổ cả đời; quan xá làm quán, người quay đầu tất lại thành người) Vế đối trên tách chữ “yên” thành “nhân”, “hỏa”, khuyên rằng: Gàn bướng không tỉnh ngộ, vĩnh viễn chịu cảnh khổ. Vế dưới tách chữ “quán” thành “quan”, “xá”, chỉ ra rằng: Lạc lối biết quay đầu, đường đời tươi sáng. Trở thành một liều thuốc hay trị chứng nghiện thuốc phiện.

Sưu tầm