风 — Gió

杨绛

Dương Giáng

为什么天地这般复杂地把风约束在中间？硬的东西把它挡住，软的东西把它牵绕住。不管它怎样猛烈地吹；吹过遮天的山峰，洒脱缭绕的树林，扫过辽阔的海洋，终逃不到天地以外去。或者为此，风一辈子不能平静，和人的感情一样。

也许最平静的风，还是拂拂微风。果然纹风不动，不是平静，却是酝酿风暴了。蒸闷的暑天，风重重地把天压低了一半，树梢头的小叶子都沉沉垂着，风一丝不动，可是何曾平静呢？风的力量，已经可以预先觉到，好像蹲伏的猛兽，不在睡觉，正要纵身远跳。只有拂拂微风最平静，没有东西去阻挠它：树叶儿由它撩拨，杨柳顺着它弯腰，花儿草儿都随它俯仰，门里窗里任它出进，轻云附着它浮动，水面被它偎着，也柔和地让它搓揉。随着早晚的温凉、四季的寒暖，一阵微风，像那悠远轻淡的情感，使天地浮现出忧喜不同的颜色。有时候一阵风是这般轻快，这般高兴，顽皮似的一路拍打拨弄。有时候淡淡的带些清愁，有时候润润的带些温柔；有时候亢爽，有时候凄凉。谁说天地无情？它只微微地笑，轻轻地叹息，只许抑制着的风拂拂吹动。因为一放松，天地便主持不住。

假如一股流水，嫌两岸缚束太紧，它只要流、流、流，直流到海，便没了边界，便自由了。风呢，除非把它紧紧收束起来，却没法儿解脱它。放松些，让它吹重些吧，树枝儿便拦住不放，脚下一块石子一棵小草都横着身子伸着臂膀来阻挡。窗嫌小，门嫌狭，都挤不过去。墙把它遮住，房子把它罩住。但是风顾得这些吗？沙石不妨带着走，树叶儿可以卷个光，墙可以推倒，房子可以掀翻。再吹重些，树木可以拔掉，山石可以吹塌，可以卷起大浪，把大块土地吞没，可以把房屋城堡一股脑儿扫个干净。听它狂嗥狞笑怒吼哀号一般，愈是阻挡它，愈是发狂一般推撞过去。谁还能管它吗？地下的泥沙吹在半天，天上的云压近了地，太阳没了光辉，地上没了颜色，直要把天地捣毁，恢复那不分天地的混沌。

不过风究竟不能掀翻一角青天，撞将出去。不管怎样猛烈，毕竟闷在小小一个天地中间。吹吧，只能像海底起伏鼓动着的那股力量，掀起一浪，又被压伏下去。风就是这般压在天底下，吹着吹着，只把地面吹成一片凌乱，自己照旧是不得自由。末了，像盛怒到极点，不能再怒，化成恹恹的烦闷懊恼；像悲哀到极点，变为凄凉；失望到极点，成了淡漠。风尽情闹到极点，也乏了。不论是严冷的风，蒸热的风，不论是哀号的风，怒叫的风，到末了，渐渐地微弱下去，剩几声悠长的叹气，便没了声音，好像风都吹完了。

但是风哪里就吹完了呢，只要听平静的时候，夜晚黄昏，往往有几声低吁，像安命的老人，无可奈何的叹息。风究竟还不肯驯服。或者就为此吧，天地把风这般紧紧地约束着。

Vì sao trời đất lại cứ phức tạp muốn trói buộc cơn gió vào trong? Vật cứng ngăn chặn nó, vật mềm vấn vương theo nó, mặc cho nó thổi mạnh ra sao; gió thổi qua những ngọn núi chọc trời, thoải mái lượn lờ qua những rừng cây, quét qua những đại dương mênh mông, cuối cùng cũng không sao thoát ra khỏi trời đất. Hay là vì thế mà cả đời gió không thể bình yên, giống như tình cảm của con người vậy.

Có lẽ cơn gió yên ả nhất vẫn là gió nhẹ hiu hiu. Nếu quả là không một gợn gió thì chẳng phải là yên ả đâu mà là đang ấp ủ cơn cuồng phong đấy. Ngày hè oi ả, gió nặng nề sà xuống thấp, những chiếc lá trên các ngọn cây buồn bã rủ xuống, không một gợn gió, nhưng nào đã bình yên đâu? Sức mạnh của gió đã có thể dự cảm trước, giống như con mãnh thú đang phủ phục, thao thức chờ cơ hội để nhảy vọt ra. Chỉ có cơn gió hiu hiu là yên ả nhất, chẳng có gì ngăn cản nó; lá cây mặc cho nó trêu ghẹo, dương liễu cong mình đung đưa, hoa cỏ đều rung rinh theo gió, nó tự do ra vào cửa chính rồi lại luồn qua cửa sổ, gió đưa mây lững lờ trôi, gió vờn mặt nước, nước hiền hoà mặc gió mân mê. Theo sự ấm lạnh của sáng tối, bốn mùa, một làn gió nhẹ, tựa một thứ tình cảm nhẹ nhàng xa xăm, khiến đất trời gợn lên những sắc màu buồn vui khác nhau. Cũng một cơn gió, có lúc nhẹ nhàng vui vẻ, có lúc lại bướng bỉnh, nghịch ngợm phá phách suốt đường đi, khi thì đượm nỗi sầu man mác, lúc lại nhuốm vẻ dịu dàng ướt át; khi thì phóng khoáng, lúc lại thê lương. Ai bảo trời đất vô tình? Nó chỉ mỉm cười hay thầm than thở, chỉ cho phép cơn gió đang ghìm nén thổi hiu hiu. Bởi vì chỉ cần buông lơi, trời đất sẽ không thể làm chủ được nó.

Nếu một dòng nước chê hai bờ quá khuôn khổ quá gò bó, nó chỉ cần chảy, chảy, chảy, chảy mãi ra biển lớn, sẽ không còn giới hạn nữa, tha hồ vẫy vùng tự do. Còn gió thì sao, trừ phi trói chặt nó, nhưng lại không có cách gì giải thoát nó. Buông lơi một chút, để nó thổi mạnh hơn đi, cành cây sẽ ghì giữ nó, từng hòn đá, từng ngọn cỏ dưới chân đều nhoài mình, vươn tay ngăn chặn nó. Cửa sổ thì nhỏ, cửa chính thì hẹp, gió không thể chen vào. Bờ tường chắn gió lại, ngôi nhà bao phủ lấy nó. Nhưng gió để ý đến những điều đó sao? Nó mang theo đá cát, cuốn phăng lá cây, xô ngã bờ tường, lật tung nhà cửa. Thổi mạnh hơn chút nữa, gió có thể nhổ bật gốc cây, xô ngã núi đá, có thể làm cuộn lên sóng to nhấn chìm đất đai, có thể quét sạch thành lũy, nhà cửa. Nghe tiếng gió gào thét điên cuồng, bật cười hung tợn, gầm lên giận dữ, thở than ai oán. Càng ngăn cản nó, nó càng thổi điên cuồng hơn. Còn ai có thể nắm bắt được gió không? Bùn cát dưới đất bị thổi tung lên không, mây trên trời bị ghìm xuống gần sát mặt đất, mặt trời không còn chiếu sáng, mặt đất không còn sắc màu, gió cứ muốn khuấy đảo cả đất trời, trở lại thuở hỗn độn chưa phân trời đất.

Nhưng gió cuối cùng vẫn không thể vén một góc trời để thoát ra. Mặc cho nó dữ dội thế nào, vẫn bị nhốt giữa một vùng đất trời nho nhỏ. Cứ thổi đi, chỉ có thể giống như sức mạnh nhấp nhô khuấy động dưới đáy đại dương, dậy lên một cơn sóng rồi lại bị ghìm nén xuống. Gió chính là bị nén dưới gầm trời như thế, thổi mãi, thổi mãi, cũng chỉ thổi cho mặt đất thành một mớ lộn xộn, còn bản thân vẫn không được tự do. Đến cuối cùng, như giận dữ đến cực điểm không còn giận dữ được nữa, hoá thành nỗi âu sầu, thiểu não chán chường; như bi ai đến cực điểm hoá thành thê lương; thất vọng đến cực độ chuyển sang lạnh nhạt. Gió mặc sức ầm ĩ đến cực điểm cũng chán rồi. Bất kể là cơn gió rét lạnh hay khô nóng, bất kể là cơn gió rít lên ai oán hay gầm gào giận dữ, đến cuối cùng cũng yếu dần, chỉ còn lại vài tiếng thở dài rồi im bặt, tựa như gió đã bị thổi cạn.

Nhưng gió đâu thể bị thổi cạn chứ, chỉ cần lắng nghe những lúc yên ắng, những buổi hoàng hôn hay đêm khuya, vẫn có vài tiếng thì thào khe khẽ, như cụ già cam chịu số phận, bất lực thở than. Cuối cùng gió vẫn không chịu khuất phục. Hay chính vì thế mà trời đất phải trói chặt cơn gió?